آگاهی از اختیارات دیوان عدالت اداری سبب می‌شود بتوانیم در رسیدگی به مسائل حقوقی خود عملکرد بهتری داشته باشیم. دادگاه دیوان یک مرجع قضایی است که برای رسیدگی به شکایات و اختلافات مردم با ارگان‌های دولتی ایجادشده است. در دیوان عدالت اداری یک قاضی پس از بررسی توضیحات و مدارک هر دو طرف، حکم نهایی را صادر می‌کند.
دیوان عدالت اداری و وظایف دیوان بخش مهمی از سیستم قانونی و قضایی است که برای حمایت کردن از حقوق مردم و رسیدگی به شکایات ایجادشده است. ما در این اینجا به بررسی اختیارات دیوان عدالت اداری و وظایف دیوان پرداخته‌ایم.
دیوان عدالت اداری چیست؟
بر اساس اصل 173 قانون اساسی برای رسيدگي نمودن به شكايات، اختلافات، تظلمات و اعتراضات مردم نسبت به واحدها، مأمورین يا هر یک از آیین‌نامه‌های بخش‌های دولتي و همچنین احقاق حقوق مردم، ديواني به نام “ديوان عدالت اداري” تشکیل‌شده است که زير نظر رئيس قوه قضائيه است.
در سال 1392 قانونی در تشکیلات و آیین دادرسی دیوان تصویب شد و تاکنون نیز پابرجا بوده است. بر اساس این قانون دیوان عدالت یک مرجع قضایی است و فقط در تهران مستقر است و از شعب بدوی، هیئت‌های عمومی، تجدیدنظر و هیئت‌های تخصصی تشکیل‌شده است. البته گفتنی است که برای تسهیل کردن دسترسی افراد به دیوان و خدمات آن، دفاتر این مرجع در مرکز استان‌ها تشکیل‌شده است که وظیفه آنها ثبت دادخواست و درخواست‌های مردم است و همچنین وظیفه معاضدت و ارشاد آنها را به عهده دارند.
حدود اختیارات دیوان عدالت اداری بر اساس ماده 10 دیوان رسیدگی به شکایت و تظلمات و اعتراضات اشخاص حقیقی و حقوقی از تصمیمات و اقدامات واحدهای دولتی که شامل وزارتخانه و سازمان و مؤسسات و تصمیمات و اقدامات مأموران این واحدها، رسیدگی به شکایات از آرا و تخلفات و تصمیمات قطعی هیئت‌های رسیدگی به تخلفات اداری و کمسیون‌ها است.
مهلت تقدیم دادخواست در دیوان عدالت از زمان ابلاغ رأی، سه ماه برای افراد داخل کشور و شش ماه برای افراد در خارج از کشور نسبت به تصمیمات قطعی هیئت‌های رسیدگی به تخلفات و کمسیون‌ها است. نقد صلاحیت دیوان عدالت و صلاحیت دادگاهها می‌تواند بر عملکرد هر چه‌بهتر این مرجع تأثیر بسزایی داشته باشد.
چه پرونده‌هایی در دیوان عدالت اداری بررسی می‌شوند؟
به طور کلی در دیوان عدالت اداری به شکایات افراد حقیقی و حقوقی خصوصی، از ارگان ها و سازمانهای دولتی و یا افراد دارای سمت های متفاوت در این اورگانها که در حیطه وظایف دولتی خود مرتکب تخلف شده اند رسیدگی می شود.
در این قسمت از مقاله به صورت کلی مطابق قانون دیوان عدالت اداری صلاحیت های دیوان عدالت اداری را بررسی می کنیم :
ماده 10 قانون دیوان عدالت اداری صلاحیت و حدود اختیارات دیوان عدالت اداری را به صورت کامل شرح داده است
ماده 10 ـ صلاحیت و حدود اختیارات دیوان به قرار زیر است:
1 ـ رسیدگی به شکایات و تظلّمات و اعتراضات اشخاص حقیقی یا حقوقی از:
الف ـ تصمیمات و اقدامات واحدهای دولتی اعم از وزارتخانه ها و سازمانها و مؤسسات و شرکتهای دولتی و شهرداری ها و سازمان تأمین اجتماعی و تشکیلات و نهادهای انقلابی و مؤسسات وابسته به آنها
ب ـ تصمیمات و اقدامات مأموران واحدهای مذکور در بند «الف» در امور راجع به وظایف آنها
2 ـ رسیدگی به اعتراضات و شکایات از آراء و تصمیمات قطعی هیأتهای رسیدگی به تخلفات اداری و کمیسیون هایی مانند کمیسیون های مالیاتی، هیأت حل اختلاف کارگر و کارفرما، کمیسیون موضوع ماده (100) قانون شهرداری ها منحصراً از حیث نقض قوانین و مقررات یا مخالفت با آنها
3 ـ رسیدگی به شکایات قضات و مشمولان قانون مدیریت خدمات کشوری و سایر مستخدمان واحدها و مؤسسات مذکور در بند (1) و مستخدمان مؤسساتی که شمول این قانون نسبت به آنها محتاج ذکر نام است اعم از لشکری و کشوری از حیث تضییع حقوق استخدامی
تبصره ۱- رسیدگی به دعاوی مطالبه خسارت در صلاحیت دادگاه عمومی است. لیکن در مواردی که مطالبه خسارت ناشی از تخلف در اجرای وظایف قانونی و اختصاصی یا ترک فعل از انجام وظایف مذکور از سوی واحدهای دولتی یا دستگاه‌های مذکور در بندهای (۱) و (۲) این ماده و مأموران واحدها و دستگاه‌های یادشده باشد، موضوع در دیوان عدالت اداری مطرح و شعبه دیوان ضمن رسیدگی به احراز وقوع تخلف نسبت به اصل مطالبه خسارت و تعیین خسارت وارده، اقدام و حکم مقتضی صادر می‌نماید
تبصره 2 ـ تصمیمات و آراء دادگاهها و سایر مراجع قضائی دادگستری و نظامی و دادگاههای انتظامی قضات دادگستری و نیروهای مسلح قابل شکایت در دیوان عدالت اداری نمی باشد.
تبصره ۳- رسیدگی به شکایات و اعتراضات اشخاص حقیقی و حقوقی از وقوع تخلف و عدم رعایت قوانین و مقررات در مراحل انعقاد قرارداد توسط دستگاه‌های اجرائی در صلاحیت شعب دیوان عدالت اداری است، لیکن رسیدگی به دعاوی ناشی از اجرای قرارداد فی‌مابین طرفین در صلاحیت دیوان نیست.
پس از ارائه دادخواست و ایجاد پرونده در دیوان عدالت شما یک پیامک حاوی شماره پرونده دریافت خواهید کرد. ازآن‌پس می‌توانید از طریق سامانه ثنا، به پیگیری پرونده شکایت در دیوان عدالت بپردازید.
همچنین گفتنی است که برای جلوگیری از هدر رفتن وقت و هزینه زیاد برای پیگیری و رسیدگی به پرونده‌های خود در دیوان می‌توانید از یک وکیل دیوان عدالت کمک بگیرید. وکلای دیوان عدالت دارای تجربه و دانش کافی هستند و همچنین اجازه ورود به این دیوان را نیز دارا می‌باشند.
چه کسی بر عملکرد دیوان عدالت اداری نظارت دارد؟
همان‌طور که پیشتر گفته شد برای رسیدگی کردن به پرونده‌های مشکلات اداری، بخشی به نام دیوان عدالت ایجادشده است. کسی که این دیوان را اداره می‌کند رئیس دیوان عدالت اداری نام دارد. وظیفه او نظارت بر قوانین و مقررات این دیوان و تصمیم‌گیری درباره مسائل مرتبط با این مرکز است.
رئیس این مرکز قضایی قادر است بنا بر صلاحدید افرادی را به‌عنوان مشاور و معاون خود انتخاب کند که می‌توانند در امور رسیدگی به این مرکز و انجام اختیارات دیوان عدالت اداری به او کمک نمایند. دیوان عدالت بالاترین مرجع در میان مراجع قضایی است و روند پرونده‌های آن بسیار پیچیده و گسترده است و نیازمند یک وکیل دیوان عدالت است.
رئیس دیوان عدالت اداری نقش اصلی و اساسی‌ای را در اداره این مرکز بر عهده دارد و برای اینکه بتواند این وظیفه را به‌درستی انجام دهد نیازمند ویژگی‌های خاصی است. این فرد از سوی قوه قضائیه تعیین می‌شود و باید شرایط زیر را دارا باشد:
- در حوزه‌های قضائی سابقه کار داشته باشد. آشنایی با سازوکار حوزه قضایی و تجربه کافی در این زمینه یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های یک رئیس مناسب برای دیوان عدالت است. بدین ترتیب می‌تواند در موقعیت‌های لازم از تجربه و سابقه خود برای حل مشکلات استفاده نماید.
- مدرک دکتری و یا حوزوی داشته باشد. داشتن مدرک مناسب نشان‌دهنده سطح علوم و دانش یک رئیس است که می‌تواند نظارت درستی بر دیوان عدالت داشته باشد.
- به آرمان‌های انقلاب و ولایت‌فقیه متعهد باشد. داشتن تعهد جانی به آرمان‌های انقلاب و همچنین ولایت‌فقیه شرط مهم دیگری است که باید جز ویژگی‌های رئیس دیوان باشد.
رئیس دیوان پس از انتخاب توسط قوه قضائیه به مدت چهار سال در این سمت قرار خواهد داشت و بر امور دیوان و صلاحیت دادگاهها رسیدگی خواهد کرد.
اختیارات دیوان عدالت اداری چیست؟
دیوان عدالت اداری از مراجع قضایی بسیار مهم در کشور است و اختیارات مهمی را نیز بر عهده دارد که در اینجا به آنها اشاره‌کرده‌ایم:
- رسیدگی کردن به شکایت‌هایی که علیه اقدامات و تصمیمات سازمانهای دولتی مانند وزارتخانه‌ها ایجادشده است. بدین ترتیب افراد می‌توانند در هر زمان از حق‌وحقوق خود دفاع کنند و خواهان آن باشند.
- رسیدگی کردن به شکایت‌هایی که از اقدامات و تصمیمات مأمورین بخش‌های دولتی، سازمانهای دولتی و وزارتخانه‌ها ایجادشده است. مأمورین موظف به خدمت به مردم هستند و مردم می‌توانند در صورت مشاهده تخلفات برای شکایت به دیوان عدالت اداری مراجعه کنند.
- رسیدگی کردن به شکایت‌ها و اعتراضات مردمی درباره آرا و همچنین تصمیم‌های قطعی هیئت‌ها، کمیسیون‌ها و شوراهایی که بر اساس انواع قوانین در وزارتخانه‌ها، اداره‌های دولتی، سازمانها و شهرداری‌ها ایجادشده و به موارد خاصی رسیدگی می‌نمایند؛ همچون هیئت‌های رسیدگی به تخلف‌های اداری، کمیسیون ماده ۱۰۰ شهرداری‌ها و غیره.
- رسیدگی کردن به شکایت‌های مرتبط با آیین‌نامه‌ها و تصویب‌نامه‌ها و دیگر مقررات و نظامات دولتی و شهرداری که مخالف با قانون و یا شرع و خارج از محدوده اختیارات قوه مجریه ایجادشده است.
- رسیدگی کردن به شکایت‌های کارمندان و قضات که شامل قانون استخدام‌های کشوری هستند و دیگر استخدام‌شدگان موسسه‌ها و واحدها (گروه، رتبه، پایه، ترفیع، درجه، حق اشتغال، محل خدمت، مرخصی، مأموریت، معذوریت، اخراج، بازنشستگی، بازخرید و…)
بر اساس موارد گفته‌شده می‌توان نتیجه گرفت که دیوان عدالت بخش بسیار مهم و حساسی در کشور است. به همین دلیل است که نیازمند نظارت دقیق توسط یک فرد باتجربه و شایسته همچون رئیس دیوان است. متأسفانه اغلب افراد در جامعه با حق‌وحقوق خود آشنا نیستند. اما گفتنی است که مردم نقش بسیار مهمی در نظارت دارند و می‌توانند برای اصلاح قانون‌ها با شکایت‌ها و نقدها به مسئولین مربوطه کمک کنند.
سخن پایانی
پرونده‌هایی که برای رسیدگی به دیوان عدالت اداری فرستاده می‌شوند معمولاً به علت حجم بالای دادخواست‌ها روند طولانی‌ای دارند. همچنین از آنجایی که ورود افراد عادی به دیوان عدالت ممنوع است افراد باید از یک وکیل دیوان برای انجام مسائل حقوقی خود و پیگیری پرونده‌ها کمک بگیرند.
اگر شما نیز به دنبال یک وکیل باتجربه هستید می‌توانید از موسسه حقوقی دادیستا کمک بگیرید. مشاورین و وکلای حرفه‌ای دادیستا می‌توانند پرونده‌های شما را در دیوان به بهترین نتیجه‌ای که می‌خواهید برسانند. تنها کافی است به سایت دادیستا مراجعه کرده و یا با شماره‌های این موسسه تماس بگیرید تا از مشاوره وکلای متخصص آن بهره‌مند شوید.
با مشورت کردن با یک وکیل دیوان عدالت اداری، پرونده‌های شکایات خود در دیوان عدالت را به سمت نتیجه‌ای که می‌خواهید پیش ببرید. با مشاوره حقوقی با وکلا برای کسب اطلاعات بیشتر از دانش و تجربه آنها استفاده کنید. وکلای دادیستا می‌توانند در تمامی حوزه‌ها مانند پرونده‌های دیوان یا کمک گرفتن از وکیل برای کاهش مجازات احتکار یا هر موضوع دیگری به شما مشاوره دهند و نتیجه دلخواه شما را کسب نمایند. این وکلا با آگاهی از اختیارات دیوان عدالت اداری و انواع تبصره‌ها بهترین راه‌حل را به شما ارائه خواهند داد.